ONDERZOEK

Mu.ZEE waardeert

Met ondersteuning van de Vlaamse Overheid en een brede waaier aan culturele partners, waardeert Mu.ZEE haar collectie. De toepassing en methodologie van het waarderingstraject is enerzijds gebaseerd op aangereikte sleutels van de Vlaamse Erfgoedinstellingen, anderzijds speciaal aangepast aan de noden van ons beleid en onze collectie.

De waardering wordt toegepast met een intern kernteam, klankbordgroepen en meerdere belanghebbenden. Hiervoor schakelen we het brede netwerk van Mu.ZEE en haar partners in, alsook onderstaande oproep.

Het theoretisch kader van ons waarderingstraject wordt bepaald door onze huidige missie en visie, m.a.w. onze maatschappelijke functie als museum van moderne en hedendaagse kunst in België. Wij willen onze collectie zo breed mogelijk interpreteren binnen een transhistorisch en transcultureel beleid. De noden van ons publiek en hedendaagse vraagstukken uit de samenleving zullen leesbaar worden gemaakt aan de hand van een collectieanalyse na de waardering.
Wat is waarderen?
Het waarderen van een kunstcollectie houdt in dat men de kunstwerken naar waarde zal schatten. Er bestaan verschillende vormen en definities van waarde, die zeer verschillend kunnen zijn per instelling. Bij sommige collecties kunnen bepaalde stukken een hogere waarde hebben dan andere stukken, omdat men bijvoorbeeld een vergelijking maakt in de conditie, de gebruikswaarde of de financiële waarde.

Mu.ZEE wilt niet vergelijken, maar naast elkaar bekijken en ontdekken. Bij een collectie beeldende kunsten is het niet mogelijk of niet evident om een traditionele waardeschaal te gebruiken. Je kan immers geen score plakken op de betekenis van een kunstwerk of de individuele esthetische ervaring. Daarom hebben wij een aantal aangepaste criteria opgesteld aan de hand van bestaande schalen en ons huidig beleid. Onze criteria zullen de aanwezigheid of afwezigheid van bepaalde vormen van waarde toetsen. Aan de hand van diverse ja-neenvragen, duiden we aan wat de kwaliteiten zijn van een deelcollectie of een kunstwerk en zoeken we naar verschillende manifestaties van kunsthistorische, sociaal-maatschappelijke en onderzoeks- of gebruikswaarde. Hierbij kijken we naar het beeld zelf, maar ook naar de sociale, historische, maatschappelijke en biografische context waarin een werk of een ensemble werd gecreëerd.

Dankzij onze waardering onthullen we de belangen, noden, en zorgen die onze kunstwerken omringen. Dit bepaalt de beslissingen die we nemen als museum. Met de kennis uit het waarderingstraject, kunnen we beter verzamelen, bewaren, onderzoeken en ontsluiten.
 

Waarderen voor de toekomst

Het waarderingstraject zal een beeld geven van onze kunstcollectie en haar potentieel. Het zal bepaalde positieve beleidspunten, hiaten en fouten onthullen. Zo krijgen we een betere definitie van onze collectie, de langdurige bruiklenen en de noden van deze verantwoordelijkheid. Stap voor stap verhogen we de kennis over onze kunstwerken voor toekomstig onderzoek en gebruik. We vullen de collectie aan naargelang de gebreken, en proberen tot nieuwe interpretaties te komen die interessante en relevante narratieven kunnen presenteren aan onze toeschouwers via tentoonstellingen en evenementen. Ten slotte zal de waardering ook een grote stap voorwaarts zijn in de richting van digitalisering en online kennisontsluiting.

We waarderen en definiëren de momentopname van vandaag, voor kwaliteit in het museum van morgen. Mu.ZEE streeft ook via dit project naar het verbeteren van haar verantwoordelijkheid als publieke ontmoetingsruimte voor kunst en cultuur.

I.s.m. Vlaamse Overheid, VKC, KMSKA, FARO, CAHF, Erfgoed in Zicht.

In 2013 startte het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen het onderzoeksproject ‘Ensor Research Project’ op. De bedoeling van het project, dat tot op vandaag, doorloopt, is zowel kunsthistorisch als materiaaltechnisch onderzoek te verrichten naar de kunstwerken van James Ensor. Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen heeft een omvangrijke collectie  in bezit. Maar ook in Mu.ZEE is kunstenaar James Ensor goed vertegenwoordigd. Mu.ZEE is dan ook een partner in het boeiende project. Het kunsthistorische onderzoek van (on)gepubliceerde bronnen en archivalia al dan niet van Ensor, gaat hand in hand met de nieuwste technieken op vlak van fotografische opnamen met röntgen- en infraroodlicht of met een draagbare X-Ray Fluorescentie Spectrometer. De onderzoeksresultaten worden via diverse kanalen verspreid. Onder meer de website jamesensor.vlaamsekunstcollectie.be, deelt vaststellingen maar ook op de blog van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen https://kmskablog.wordpress.com/tag/ensor-research-project/   verschijnen resultaten van het onderzoek.

Mu.ZEE maakt de oeuvres van drie grootmeesters en hun tijdgenoten digitaal toegankelijk

In de museumcollectie van Mu.ZEE zijn de drie grootmeesters, James Ensor, Léon Spilliaert en Constant Permeke, goed vertegenwoordigd. Dankzij een projectsubsidie ‘inhaalbeweging digitale collectieregistratie’ van de Vlaamse Overheid kon Mu.ZEE gedurende één jaar de artistieke oeuvres van deze drie ‘Oostendenaars’ verdiepend onderzoeken, registreren en digitaal ter beschikking stellen via onze museumwebsite.

Oostende en James Ensor zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hij hield van zijn Oostende: de stad was zijn muze en inspiratiebron. Ook Léon Spilliaert, ruim twintig jaar jonger dan Ensor, heeft zijn naam aan de Koningin der Badsteden verbonden. Zijn nachtelijke zwerftochten doorheen de stad en de lange wandelingen langs het strand zetten hem aan tot het creëren van zijn beste werken. Constant Permeke, hoewel geboren in Antwerpen, maar grootgebracht in Oostende, werd evenzeer aangetrokken door de Noordzee en het dagelijkse leven in en rond deze stad. Het samenbrengen van de onderzoeksgegevens biedt een inkijk in de kunstenaarsmiddens van de twintigste eeuw, in Oostende maar ook ver daarbuiten. Naast het kunsthistorisch onderzoek naar de kunstwerken aan zich, brengen we via de aanwezige archivalia ook de netwerken van de kunstenaars in beeld, hun relaties onderling en deze met hun tijdgenoten.

Concreet betekent dit dat we in het project de aanwezige collectie verrijken met metadata, met kwalitatieve reproducties van de kunstwerken en dat we dit alles ter beschikking stellen op deze website. Tijdens het registreren, vullen we basisgegevens aan maar daarnaast capteren we aanwezige kennis in trefwoorden (iconografisch en associatief) waardoor de basisregistratie een uitbreiding, aanvulling of verrijking kent. De verdiepende registratie, zoals we dit noemen, maakt de kunstwerken gemakkelijker vindbaar in collectiedatabanken. De kwalitatieve metadata stellen we ter beschikking als open data waardoor het onderzoek, de registratie en de digitalisering een publicatie kennen op diverse platformen. In de eerste plaats de museumwebsite maar daarnaast ook de overkoepelende website van de Vlaamse Kunstcollectie. De oeuvres van James Ensor en Léon Spilliaert bevinden zich bovendien reeds in het publiek domein. Een momentum dat we willen aangrijpen om onze research ook op Wikidata te publiceren.

De kunstwerken op papier van Mu.ZEE: veilig gesteld en ontsloten.

Wist je dat meer dan de helft van de collectie van Mu.ZEE uit werken op papier bestaat?
Hiervan zijn zo’n 45% unieke werken zoals tekeningen, collages, aquarellen, gouaches, schilderijen, …
Andere technieken zoals houtsnede, linosnede, ets, lithografie, zeefdruk, offset, … zijn multipliceerbaar; in de collectie van Mu.ZEE zitten naast gewone drukken ook Épreuve d’Artiste- en Hors Commerce-drukken, en ingekleurde exemplaren. Ongeveer de helft van de werken op papier dateert van voor 1970, de rest is na 1970 vervaardigd.

De collectie is opgebouwd uit de historische collecties van het Museum voor Schone Kunsten van de stad Oostende, de voormalige collectie van het PMMK die reeds gegroeid was uit de collectie kunstwerken van de Provincie West-Vlaanderen (nu eigendom van de Vlaamse Gemeenschap); en verwervingen van Mu.ZEE vzw.
Zowel het Museum voor Schone Kunsten van Oostende als het PMMK hadden destijds een tentoonstellingszaal als prentenkabinet ingericht. Vandaag is veel minder bekend dat er zoveel werken op papier in de collectie zitten.
Elke conservator van het Museum voor Schone Kunsten drukte zijn stempel op het verzamelbeleid en er werd heel wat werk gerelateerd aan de stad Oostende verzameld.
De verzamelpolitiek van de voormalig conservator Willy Van den Bussche was erop gericht werk te verzamelen van kunstenaars die enkel grafiek produceerden of grafisch werk aan te kopen wanneer het niet mogelijk was werk uit andere materialen aan te kopen.
De grafiekmap “Grafiek voor het PMMK” is uitgegeven ter gelegenheid van de opening van het PMMK in 1986 en samengesteld met de steun van kunstenaars die een werk ter beschikking stelden ter financiering van de verdere uitbouw van de collectie.
In het verleden zien we vaak dat vooral de nadruk kwam te liggen op individuele werken. Dat ze deel uitmaakten van een grafiekmap was soms niet geregistreerd waarop de inhoud van de mappen verspreid raakte.

Door de gesubsidieerde inhaalbeweging voor collectieregistratie is nu, na de werken van Ensor, Spilliaert en Permeke, de papiercollectie in kaart gebracht. Hiervoor werd de registratie van meer dan 4300 werken nagekeken en aangevuld. Elk werk werd voorzien van een foto en veilig opgeborgen. Iets meer dan 730 werken zijn ook professioneel gefotografeerd ter ontsluiting op de website, waar reeds werken op papier terug te vinden waren. Zo kan je werken continu bekijken die omwille van hun lichtgevoeligheid slechts beperkte termijnen op zaal tentoon gesteld kunnen worden en deze in detail bekijken door de hoge kwaliteit van de foto’s.