Zelfportret met bloemenhoed , 1885-1888

Dit zelfportret ontstond in ca. 1885 en trekt de lijn door van de zelfportretten die vanaf 1879 ontstonden. Hier is Ensor alleen wat volwassener geworden en heeft hij baard en snor. Aanvankelijk was het een "normaal" portret. In 1888 bewerkte hij dit en een aantal andere werken. Door er de bebloemde vilthoed, enkele opgaande trekjes aan de snor en de vier cirkelfragmenten aan toe te voegen, gaf hij het portret een nieuwe inhoud en een andere dimensie. Op die manier werd het namelijk een toespeling op het bekende zelfportret van Rubens in het Kunsthistorisches Museum in Wenen, dat Ensor ongetwijfeld van reproducties kende. De allusie op Rubens is zeker niet toevallig: ze getuigt van de grote zelfbewustheid van de kunstenaar die zich hier, net zoals Antoine Wiertz enkele decennia eerder, als een Rubens van de negentiende eeuw aandient. Marcel de Maeyer (1964) formuleerde als eerste de veronderstelling dat Ensor dit zelfportret en andere schilderijen later bijwerkte. Bij aandachtige observatie valt inderdaad het verschil op in uitvoeringstechniek van het portret zelf en van de toevoegingen. In de cirkelfragmenten op de hoeken hebben sommigen de suggestie van een spiegel gezien. S.C. McGough (1985) gaat erg ver in zijn interpretatie van het spiegelmotief: hij ziet er een soort aureool in en dus een aanwijzing dat Ensor zich hier met Christus associeert. Een andere gedachtengang: Ensor werd in zijn vertrouwde omgeving dagelijks geconfronteerd met een barok Engels damesportret waarop we vergelijkbare cirkelmotieven aantreffen, en dat hij zelf verwerkte in het stilleven De markiezin (TR449). Daar fungeren de cirkelbogen als een soort medaillon in trompe-l'oeil, een doorkijkje, waarachter de geportretteerde staat - een erg populair procédé in de barokschilderkunst. Het Zelfportret met bloemenhoed was eertijds in het bezit van Ensors vriendin Augusta Boogaerts. Ensor beeldde het omstreeks 1930 af in zijn Stilleven met zelfportret (TR587). Ensor antidateerde het schilderij zelf door er linksonder als datering "1883" aan toe te voegen. Eerdere handtekeningen met de datering "1885", die rechtsonder terug te vinden waren, had hij intussen overschilderd.