Europese Spoken - over de beeldvorming van kunst uit Afrika in de twintigste eeuw.

Europese Spoken onderzoekt de Westerse beeldvorming van kunst uit Afrika in de twintigste eeuw. Welke exotische en koloniale denkbeelden liggen aan de oorsprong van onze kijk op primitieve kunst, ‘art nègre’ en etnische kunst etc? Welke rol hebben zowel Europese als Afrikaanse kunstenaars, schrijvers en onderzoekers doorheen de vorige eeuw gespeeld? Is er een gedeeld erfgoed? Wat is er veranderd sinds schrijver-dichter Guillaume Apollinaire (1880-1918) in Sur les musées uit 1908 een pleidooi hield om in het Louvre plaats te maken  voor ‘exotische meesterwerken’? Vandaag, honderd en zeven jaar later: welk beeld hebben we nu van Afrika en welke rol speelt het etnografisch museum daarin? Welke sporen van de koloniale antropologie en etnografie blijven tot op heden doorwerken?

Deze vragen  liggen aan de basis van Europese Spoken.  Waarom maakte Mu.ZEE deze tentoonstelling  en ging het de uitdaging aan om met de collectie van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika van Tervuren te werken? Een begin van antwoord ligt in de dialoog dat het museum met beeldend kunstenaar Sammy Baloji in de zomer van 2014 opstartte met de tentoonstelling Hunting & Collecting. Hij bracht kunstenaars en wetenschappers samen en combineerde historische documenten, economische gegevens en de kunstcollectie van Mu.ZEE. Deze aangereikte manier van denken vanuit een focus op documenten wil Europese Spoken nu verder zetten. 

Documenten en geschriften vormen het vertrekpunt van de tentoonstelling, meer bepaald de eerste  foto’s en publicaties van objecten en maskers uit Afrika. De selectie van ruim 45 kunstwerken uit de collectie van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika is volledig gebaseerd op vroege reproducties, beschrijvingen en observaties van fotografen, schrijvers, etnografen en toenmalige tentoonstellingen over Afrikaanse kunst. Europese Spoken kijkt ook naar de chronologie van de 20e eeuw en naar de overlappingen tussen kunst en politiek. De geschriften en visies na 1945 van invloedrijke denkers en schrijvers zoals Aimé Césaire, Cheikh Anta Diop, Frantz Fanon etc komen uitgebreid aan bod.  Europese Spoken bestudeert tot slot verschillende tentoonstellingsmodellen, de manier van vormgeven en representeren in tentoonstellingen en publicaties: van de ‘exposition universelle’ in Brussel in 1897 tot op vandaag. Patrick Wokmeni fotografeerde voor Europese Spoken de maskers en objecten uit de collectie van Tervuren.

De spoken in de titel zijn de onze en misschien is het tijd om ‘vorm en symptoom’ van de verschillende blikken en manieren van kijken in kaart te brengen. Europese Spoken gaat over een eeuw lang kijken, bekeken worden en de daaraan verbonden interpretaties en, waar nodig, ook de confrontatie van blikken. (*)