Zelfportret ("Pas fini") , 1885

Uit de duisternis die door de kruisarceringen treffend wordt geëvoceerd, doemen het gelaat, de handen en het schetsboek van Ensor op. Wanneer we goed kijken, zien we ook een demonische figuur die zijn klauw op de schouder van de meester legt. In de tentoonstellingscatalogus van het Museum voor Schone Kunsten in Gent (1987) wordt een interpretatie naar voren geschoven die gebaseerd is op een citaat uit een autobiografische redevoering van Ensor uit 1922: 'Fétis m'égratigne de ses vieux ongles cassants... ... Tous les critiques me turlupinent.' Een mogelijke verklaring voor de inscriptie 'pas fini' is misschien een allusie op de niet-aflatende pennentwist tussen kunstenaars en critici, ofwel een toespeling op het 'non finito' - in de ogen van de traditionalisten althans - van de impressionistische schilderkunst. Uit 1885 kennen we een ander - gedateerd - zelfportret met schetsboek (eertijds verzameling Augusta Boogaerts). De houding van de kunstenaar is iets anders en de achtergrond is helder gelaten. Zijn hele carrière lang maakte Ensor zelfportretten, zowel zelfstandige werken (meer dan zestig) als zelfportretten verwerkt of verborgen in grotere composities.